Jak działa system e-TOLL? Sprawdź!

Od lipca 2021 r. jedynym uznawanym przez Polskę systemem do elektronicznego poboru opłaty za płatne odcinki dróg jest e-TOLL. To nowoczesne rozwiązanie oparte na technologii satelitarnej zastąpi funkcjonujący od 2011 r. system viaTOLL. Zmiana ta odbije się szerokim echem wśród wszystkich dotychczasowych jego użytkowników. E-TOLL, jak każda nowa technologia, wymaga dogłębnego poznania i zrozumienia.
Prezentowana przez nas seria artykułów będzie miała na celu dogłębne przedstawienie systemu e-TOLL, aby po zapoznaniu się z nimi świetnie orientować się zarówno w jej sposobie działania, jak i obsłudze, kosztach czy ewentualnych zagrożeniach. Pierwsza część z serii Kompendium wiedzy o e-Toll  ma na celu przybliżyć techniczną stronę jego funkcjonowania.
Zapoznaj się z naszą ofertą na system e-TOLL:

Sprawdź ofertę e-TOLL w IKOL

Kliknij tutaj, aby zapoznać się z wersją wideo tego artykułu:

Jak działa system e-TOLL?

E-TOLL oparty jest w całości o system elektroniczny wykorzystujący geolokalizację GNSS (ang. Global Navigation Satellite Systems, pol. Globalne Systemy Nawigacji Satelitarnej), czyli m.in. znany powszechnie GPS. W przeciwieństwie do viaTOLL, który działał przy pomocy technologii radiowej i wymagał drogiej infrastruktury bramownic, e-TOLL wykorzystuje wirtualne bramki (obszary wyznaczone na mapie systemu e-TOLL). To na ich podstawie e-TOLL określa, czy pojazd jedzie płatnym odcinkiem drogi i wymagane jest naliczanie opłat.

E-TOLL to rozwiązanie w ramach SPOE KAS (Systemu Poboru Opłaty Elektronicznej Krajowej Administracji Skarbowej), który stanowi jest zaplecze infrastrukturalne i służy do poboru opłat na podstawie GNSS. Informacje geolokalizacyjne z pojazdu trafiają najpierw do serwerów operatora, a następnie do SPOE KAS. Zwykły użytkownik spotka się natomiast jedynie z nazwą e-TOLL, która de facto jest nazwą marketingową.

Operator (czyli firma zewnętrzna świadcząca usługi lokalizacyjne) może wybrać zakres świadczonej usługi pod kątem dwóch systemów: SENT-GEO (elektronicznego rejestru zgłoszeń dla przewoźników towarów wrażliwych) oraz SPOE KAS. Usługa może być świadczona na rzecz jednego lub obu systemów jednocześnie. Operator wybiera zakres świadczonych usług poprzez PUESC (Platformę Usług Elektronicznych Skarbowo-Celnych).

Jakie urządzenia wykorzystuje e-TOLL?

Aby system mógł funkcjonować, pojazd podlegający opłacie może wysyłać swoją pozycję za pomocą:

• smartfona lub tabletu znajdującego się wewnątrz pojazdu z zainstalowaną aplikacją do lokalizowania (można skorzystać z rozwiązania komercyjnego lub aplikacji rządowej)
• urządzenia instalowanego na stałe w pojeździe (ZSL – Zewnętrzny System Lokalizacji), dostarczanego przez operatora. Jest ono zazwyczaj montowane w zakładzie operatora i wpinane w instalację elektryczną pojazdu tak, że użytkownik nie ma do niego dostępu
• urządzenia przenośnego, tymczasowo umieszczanego w pojeździe (OBU – On Board Unit, pol. jednostka pokładowa). Tego typu sprzęt można zamontować np. na parkingu (łącząc się pod zapalniczkę, USB, OBD lub klemy akumulatora)

Dane z urządzeń OBE (ang. On Board Equipment, pol. urządzenia pokładowe), które rozumiane są jako zarówno OBU i ZSL, są przekazywane do SPOE KAS za pośrednictwem systemu Operatora. Możliwe jest również przekazywanie danych lokalizacyjnych bezpośrednio, jeśli zdecydujemy się na korzystanie z rządowej aplikacji mobilnej.

Co, jak i kiedy przesyła e-TOLL?

Dane lokalizacyjne pojazdu są zbierane przez OBE najrzadziej raz na 5 sekund – co 60 sekund lub krócej wysyła ono utworzony pakiet danych do operatora, a następnie do SPOE KAS. W praktyce oznacza to, że lokalizator (lub serwer operatora) przesyła 12 pozycji pojazdu każdej minuty. E-TOLL zna więc pozycję pojazdu najrzadziej co ok. 195 metrów przy maksymalnej prędkości 140 km/h dla pojazdów osobowych. Dla samochodów ciężarowych poruszających się z prędkością 90 km/h jest to już maksymalnie 125 metrów.

Dane przekazywane są w postaci tablicy JSON – tekstowego zapisu danych niezależnego od platformy komputera. Operator w jednym pakiecie może wysyłać dane wielu urządzeń (ograniczenie na wielkość pakietu to 5 MB).

Pakiet danych lokalizacyjnych zawiera:

Czy e-TOLL Cię śledzi?

Warto wspomnieć, że dane lokalizacyjne muszą być przesyłane tylko wtedy, gdy pojazd porusza się po płatnych odcinkach dróg. W przypadku rządowej aplikacji mobilnej oznacza to, że lokalizator zaczyna działać przed wjazdem na płatny odcinek drogi i przestaje wysyłać pozycję po zakończeniu poruszania się pojazdu po płatnym odcinku.

W przypadku modułu montowanego na stałe (ZSL), zależy to od rozwiązania, jakie wprowadził operator – informacje mogą być przesyłane ciągle lub włączane i wyłączane w zależności od potrzeby. OBE nie musi też przesyłać pozycji, gdy pojazd znajduje się na postoju (np. na parkingu), ale musi wznowić przesyłanie przed wjazdem na drogę. Jeśli lokalizator zacznie przesyłać dane z opóźnieniem (np. z powodu braku zasięgu GSM), zgodnie z zaleceniami Ministerstwa Finansów musi on wysłać brakujące dane jak najszybciej po odzyskaniu łączności.

Jak wygląda proces włączania i wyłączania e-TOLLa? W przypadku rządowej aplikacji mobilnej, która została udostępniona przez Szefa KAS,  aby rozpocząć przekazywanie danych geolokalizacyjnych do systemu, użytkownik wybiera w aplikacji funkcję „Rozpocznij przejazd”. Aby przerwać przesyłanie danych, należy z kolei kliknąć „Zakończ przejazd”. Rozpoczęcie monitorowania może nastąpić w dowolnym momencie przed rozpoczęciem korzystania z sieci dróg płatnych.

Przekazywane za pośrednictwem aplikacji dane geolokalizacyjne są nanoszone na siatkę dróg płatnych zaszytą w systemie, a dane, które nie służą do naliczenia opłaty (dane przekazane spoza sieci dróg płatnych), nie są przetwarzane. Co ważne, „rozpoczęcie przejazdu” już na samej drodze płatnej może skutkować pominięciem wirtualnego punktu naliczającego. W takiej sytuacji na użytkownika nałożona zostanie sankcja za naruszenie obowiązku uiszczenia opłaty elektronicznej (zgodnie z katalogiem określonym w ustawie o drogach publicznych).

W przypadku urządzeń ZSL (które są wpięte na stałe w instalację pojazdu), działają one cały czas i w zależności od rozwiązania operatora mogą przesyłać dane do SPOE KAS bez przerwy lub przerywać wysyłanie danych. W przypadku urządzeń OBU należy pamiętać, aby było ono włączone w momencie wjazdu na drogę płatną.

Awaria e-TOLLA – kto ponosi odpowiedzialność?

Odpowiedzialność za prawidłowe lokalizowanie pojazdu na płatnych odcinkach dróg ponosi użytkownik pojazdu. W przypadku korzystania z aplikacji mobilnej musi się on upewnić, że:

• telefon działa poprawnie
• prawidłowo pobiera lokalizację geograficzną
• ma dostęp do internetu
• nie ma żadnych blokad transmisji danych
• ma nierozładowaną baterię
• aplikacja działa nieprzerwanie (nie wszystkie telefony będą w tym czasie mogły mieć uruchomioną nawigację drogową czy prowadzić połączenia głosowe)

W przypadku, gdy użytkownikowi zepsuje się telefon podczas jazdy płatnym odcinkiem drogi, według zaleceń e-TOLL powinien on jak najszybciej przestać się poruszać i wznowić działanie aplikacji np. na innym urządzeniu. W przypadku systemów zewnętrznych oczekuje się, że operator poinformuje użytkownika o problemie i zaleci awaryjną zmianę sposobu lokalizowania pojazdu.

Bardzo ważną rolę infrastrukturalnego partnera dla systemu e-TOLL pełnią operatorzy GSM i w dużej mierze to od nich zależy, czy dane o lokalizacji są przesyłane bez przeszkód . Aktualnie jedynie sieć GSM może być wykorzystana do transmisji danych, które zbierane są przez system e-TOLL. Odpowiedzialność systemu GSM za ewentualne awarie systemów transmisji danych nie jest jednak jasno określona. Wiadomo, że w przypadku awarii stacji nadawczo-odbiorczej GSM, lokalizator zapisuje dane lokalizacyjne w pamięci wewnętrznej i przesyła je najszybciej jak to możliwe.

Operator OBU / ZSL ponosi odpowiedzialność finansową za ewentualne awarie własnego systemu (np. awaria pojedynczego lokalizatora) o ile użytkownik, który dostanie karę, zgłosi się z regresją do operatora.

System e-TOLL działa też w oparciu o niekontrolowane przez Polskę systemy GNSS (GPS, GLONASS, Galileo, Beidou).

Czy dane w e-TOLL są bezpieczne?

Przesyłanie danych do systemu SPOE KAS realizowane jest tylko z użyciem certyfikatów. Zestaw zabezpieczeń obejmuje:

• interfejs URL dedykowany do komunikacji z usługą operatora
• ograniczenie w dostępie dla wskazanych adresów IP (ang. Internet Protocol, protokół internetowy)
• TLS 1.2 (ang. Transport Layer Security, protokół szyfrowania zapewniający bezpieczeństwo danych)
• autoryzacje z użyciem certyfikatu klienta

OBU/ZSL także spełnia konkretne wymagania w zakresie bezpieczeństwa. Kompleksowo przedstawimy je w następnym artykule o lokalizatorach dla e-TOLL.

Jakie pojazdy muszą korzystać z e-TOLLa

Samochody oraz zespoły pojazdów o dopuszczalnej masie całkowitej (DMC) > 3.5 tony muszą korzystać z systemu e-TOLL i przekazywać informacje o swojej lokalizacji na odcinku podlegającemu opłacie. Także autobusy z liczbą miejsc siedzących powyżej 9 podlegają pod powyższą kategorię, niezależnie od DMC.

Warto zaznaczyć, że samochody o DMC < 3.5 tony (samochody osobowe) również mogą płacić systemem e-TOLL za odcinki, na których podlegają opłacie (autostrady). Warto wspomnieć, że do jednego konta e-TOLL można zarejestrować dowolną liczbę pojazdów.

Lista odcinków płatnych e-TOLL

Samochody dostawcze mają obowiązek korzystania z systemu e-TOLL na wybranych drogach krajowych. Ich szczegółową listę znajdziesz tutaj:

LISTA ODCINKÓW PŁATNYCH E-TOLL

W przypadku samochodów osobowych (o DMC<3,5 tony), ich kierowcy na tę chwilę mogą (ale nie muszą) korzystać z e-TOLLa na wybranych odcinkach autostrad A2 Konin Stryków i A4 Wrocław – Sośnica.

Poniżej zamieściliśmy mapy przedstawiające odcinki obsługiwane przez e-TOLL dla samochodów ciężarowych (po lewej) i osobowych (po prawej):

Dodatkowe funkcjonalności systemy e-TOLL

W ramach e-TOLL można również korzystać z Europejskiej Usługi Opłaty Elektronicznej (EETS, ang. European Electronic Toll Service). Kierowcy poruszający się po drogach Unii Europejskiej mogą korzystać z ujednoliconego elektronicznego poboru opłat za pośrednictwem jednej umowy, jednego konta użytkownika oraz jednego urządzenia pokładowego. Po wjechaniu do danego państwa urządzenie automatycznie dostraja się do lokalnego systemu i nalicza odpowiednie stawki.

Od października 2021 r. aplikacja e-TOLL przejmie również rolę przekazywania danych geolokalizacyjnych do systemu SENT GEO, do którego należy zgłaszać przewozy towarów wrażliwych. Do tej daty przeznaczone było do tego oddzielne urządzenie lokalizujące lub aplikacja SENT GEO, która udostępniała aktualną pozycję pojazdu objętego zgłoszeniem.

Aplikacja e-TOLL PL już online!

Aplikacja e-TOLL PL to rządowe rozwiązanie do obsługi pojazdów korzystających z systemu e-TOLL. Aplikacja dostępna jest na systemie Android i iOS – obie wersje są ujednolicone pod kątem ich funkcjonalności i wyglądu.

E-TOLL PL zamienia smartfon lub tablet w odbiornik GPS do lokalizacji pojazdu. W ten sposób za jej pomocą możliwe jest rozliczanie przejazdów na odcinkach płatnych zarówno dla samochodów ciężarowych (DMT > 3,5 tony), jak i osobówek (DMT <3,5 tony).  Pierwsza wspomniana grupa odbiorców ma obowiązek rozliczania się przez system e-TOLL, natomiast kierowcy samochodów osobowych mogą zdecydować się na to rozwiązanie, jeśli chcą opłacić przejazdy za autostrady A4 i A2 bez czekania przy wjazdach.

Oprócz opłacania przejazdów możemy także wspierać urządzenia ZSL i OBU, a także przypisać wiele pojazdów do jednego konta. W e-TOLL PL wkrótce dostępne będą też wszystkie przypisane do osoby zgłoszenia przewozu SENT.

E-TOLL umożliwi użytkownikom systemu korzystanie ze specjalnych pasów, oznaczonych odpowiednim znakiem:

Instrukcja obsługi aplikacji e-TOLL

Po włączeniu aplikacji mamy możliwość wyboru typu przejazdów, które chcemy realizować. Do wyboru są:

• Pojazdy ciężkie (DMC > 3,5 tony)
• Przewozy SENT (dla towarów objętych systemem monitorowania i obrotu SENT)
• Pojazdy lekkie (dla pojazdów o DMC< 3,5 tony, które chcą płacić e-TOLL na autostradach A4 i A2)

Gdy zdecydujemy się już na to, jaki typ przejazdu realizujemy, generowany jest tzw. Identyfikator biznesowy aplikacji. Jest to unikalny numer łączący aplikację z kontem pojazdu w systemie e-TOLL. Aby aktywować aplikację, niezbędne jest wprowadzenie tego numeru na stronie mojekonto.etoll.gov.pl

Na kolejnym etapie mamy możliwość konfiguracji zabezpieczeń do aplikacji. Możemy ustawić 4 cyfrowy kod PIN, a także dodatkowe hasło umożliwiające reset. Jeśli Twoje urządzenie posiada czujnik biometryczny, możesz zezwolić, aby aplikacja odblokowywała się za pomocą weryfikacji linii papilarnych. W razie potrzeby możemy zupełnie wyłączyć zabezpieczenie aplikacji.

Menu główne umieszczone jest na dole ekranu. Z lewej strony dostępne są Powiadomienia dotyczące ważnych wydarzeń w aplikacji.
Środkowa ikona Menu umożliwia skonfigurowanie przejazdu. To w tym miejscu możemy rozpocząć przejazd przed wjazdem na odcinek płatny, a także zakończyć przejazd po zjeździe z odcinka.
Z prawej strony widnieje opcja Więcej, zawierająca:

• zakładkę Pomoc, w której znajdziemy nr kontaktowy oraz adres mailowy do helpdesku e-TOLL, a także link do strony informacyjnej helpdesku. Dostępna jest tu również opcja ponownego wyświetlenia samouczka aplikacji
• zakładkę Zabezpieczenia, umożliwiającą reset kodu PIN, a także włączanie i wyłączanie zabezpieczeń i działania systemu biometrycznego
• Ustawienia ogólne, w której możemy skonfigurować powiadomienia i zezwalanie aplikacji na realizację przewozów SENT
• Historię przejazdów

E-TOLL PL może się komunikować za pośrednictwem wiadomości pop-up w telefonie.

Posiadamy certyfikowane lokalizatory do obsługi e-TOLL, a także dedykowaną aplikację, dzięki której nie dostaniesz mandatu za nieprzesyłanie danych. Zapytaj nas o ofertę:

Poproś o ofertę

Źródła: materiały własne, Ministerstwo Finansów, etoll.gov.pl, btsearch.pl